Μουσείο, Βιομηχανικό Ερμούπολης (Σύρου)

Το μουσείο στο οποίο παρουσιάζεται η βιομηχανική ιστορία της Σύρου λειτουργεί από τον Μάιο του 2000 στο υποδειγματικά ανακαινισμένο πρώην χρωματουργείο Κατσιμαντή, ένα χτίσμα του 1888, που θεωρείται από τα καλύτερα δείγματα της ελληνικής βιομηχανικής αρχιτεκτονικής. Στην πρώτη αίθουσα δεξιά της εισόδου, στα πλαίσια της πρώτης θεματικής ενότητας που έχει τον τίτλο «Η πόλη των προσφύγων», εκτίθεται μια σειρά αντικειμένων μέσα από τα οποία γίνεται προσπάθεια να παρουσιαστεί η πορεία και εξέλιξη της Ερμούπολης στο σημαντικότερο βιομηχανικό και ναυτιλιακό κέντρο της νεότερης Ελλάδας. Η πορεία αυτή ξεκινά από τα μέσα του 19ου αι., όταν άρχισαν να συρρέουν στη Σύρο κάτοικοι από όλη σχεδόν την Ελλάδα, που τότε είχε σχεδόν τη μισή έκταση απ’ ό,τι σήμερα. Σταδιακά έφτασαν στο νησί πρόσφυγες από τα Ψαρά, τη Χίο, την Κάσο, την Κρήτη, την Πελοπόννησο, αλλά και από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και τη Μικρά Ασία, οι οποίοι δημιούργησαν, για τα δεδομένα εκείνης της εποχής, ένα μικρό οικονομικό και πολιτιστικό θαύμα. Αυτή η περίοδος σκιαγραφείται μέσα από εκθέματα, όπως λιθογραφίες από τη σφαγή των Ψαρών (1824), μια γύψινη προτομή του πυρπολητή του τουρκικού στόλου στη Χίο το 1822 ναύαρχου Κωνσταντίνου Κανάρη, μια σειρά σχεδίων, ανάμεσα στα οποία μπορείτε να διακρίνετε το πρώτο πολεοδομικό σχέδιο της πόλης και το σχέδιο της πρόσοψης του περίφημου Δημαρχείου (έργο του Ερνέστου Τσίλερ), και το πρώτο επίπεδο τυπογραφικό πιεστήριο εφημερίδων. Ανάμεσα σ’ αυτά τα πολύ ενδιαφέροντα εκθέματα υπάρχει και ένας πολύ σπάνιος χάρτης του Αρχιπελάγους του Αιγαίου, που εκδόθηκε στη Βενετία μεταξύ του 1689 και του 1697, σε σχέδιο του Vicenzο Maria Coronelli. Στη δεύτερη μικρή αίθουσα, μια σειρά φωτογραφιών με απόψεις του λιμανιού, εμπορικά κατάστιχα και μητρώα, εμπορικές αφίσες ατμοπλοϊκών εταιρειών, και μαζί με αυτά ένα χρηματοκιβώτιο, μια ζυγαριά, ένα τηλέφωνο τοίχου και ένα γραφείο πάνω στο οποίο έχει τοποθετηθεί μια χειροκίνητη αριθμομηχανή, σκιαγραφούν την περίοδο κατά την οποία η Σύρος γνώρισε τη μεγαλύτερη ανάπτυξη. Το «Άνοιγμα στον κόσμο», όπως ονομάζεται αυτή η δεύτερη θεματική ενότητα, μετέτρεψε τη Σύρο σε ναυλαγορά, έδρα ασφαλιστικών εταιρειών και πιστωτικών ιδρυμάτων και –μετά την κρίση των θαλάσσιων επιχειρήσεων στα τέλη του 19ου αι.– σε βιομηχανικό κέντρο. Στο μέσο της επόμενης αίθουσας, που είναι αφιερωμένη στους «Τεχνίτες της θάλασσας», ως δείγματα της ναυπηγικής δραστηριότητας που αναπτύχθηκε στη Σύρο, εκτίθενται μια πετρελαιομηχανή, ένα πορτρέτο ανώνυμου Συριανού ναυτικού, έργο του Φραντζέσκο Πιζέ, το ομοίωμα ενός ντιζελοκίνητου φορτηγού και ενός παραδοσιακού τρεχαντηριού. Στην ίδια αίθουσα εκτίθεται και το ξύλινο εντυπωσιακό ομοίωμα ενός ιστιοφόρου πλοίου, που κατασκευάστηκε στα Ναυπηγεία Κουκουδάκη το 1905 και απέσπασε βραβείο στη Διεθνή Ναυτική Έκθεση του Μπορντό, το οποίο και θα δείτε αναρτημένο στον τοίχο δίπλα. Στους τοίχους της επόμενης αίθουσας, στα πλαίσια της ενότητας για την ατμοπλοΐα και τα ναυπηγεία του Νεώριου, που ιδρύθηκαν στη Σύρο το 1857, μπορείτε να δείτε πορτρέτα των πρώτων ιδιοκτητών τους Γιώργου Τομπάζη, Ηλία Ευσταθίου, Μηνά Διακάκη, Νικόλαου Ρεθύμνη και Γιάννη και Αλέξανδρου Γουλανδρή. Σε περίοπτη θέση εκτίθεται η πρύμνη ενός ρυμουλκού, τα μεταλλικά ελάσματα της οποίας είναι συνδεδεμένα σύμφωνα με μια τεχνική που στην εποχή της είχε θεωρηθεί επαναστατική καινοτομία. Στην τέταρτη και πιο εντυπωσιακή αίθουσα του μουσείου, αφιερωμένη στη «Βιομηχανική απογείωση» του νησιού, θα δείτε μια σειρά μικρών και μεγάλων μηχανών, όπως αργαλειούς, τόρνους, μηχανές για παραγωγή καλτσών και λάστιχων, πρέσες και πολυδράπανα. Όλα αυτά αποτελούν μέρος της μεγάλης συλλογής από παλαιές μηχανές του μουσείου, η οποία περιλαμβάνει σήμερα περίπου τριακόσια κομμάτια. Στην τελευταία αίθουσα παρουσιάζεται η πολυσχιδής δραστηριότητα του Κέντρου Τεχνικού Πολιτισμού και του Βιομηχανικού Μουσείου Ερμούπολης. Στα άμεσα σχέδια αυτών των οργανισμών, που με μεγάλη υπευθυνότητα φροντίζουν για τη διατήρηση της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς, είναι η αποκατάσταση του εργοστασίου παραγωγής σκαγιών για κυνηγετικά όπλα Αναιρούση και του βυρσοδεψείου Κορνηλάκη, στο οποίο πρόκειται να στεγαστεί μια άλλη, μεγαλύτερη, μόνιμη έκθεση του μουσείου. Στον πρώτο όροφο του κτιρίου, ο επισκέπτης που επιθυμεί να μάθει περισσότερα για την εμπορική ιστορία της Σύρου μπορεί να έχει πρόσβαση στο ηλεκτρονικό αρχείο του μουσείου, στο οποίο περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, τρισδιάστατες αναπαραστάσεις ιστορικών κτιρίων της Ερμούπολης, καταγραφές μαρτυριών παλαιών εργατών και τεχνιτών, εικόνες του λιμανιού και εικόνες σε βίντεο από βιομηχανικούς εργάτες σε ώρα εργασίας. Εξωτερική άποψη του Βιομηχανικού Μουσείου Ερμούπολης, στη Σύρο. Μηχανοκίνητος αργαλειός, από τη συλλογή παλαιών μηχανών του Βιομηχανικού Μουσείου Ερμούπολης. Μερική άποψη της πρώτης αίθουσας του Βιομηχανικού Μουσείου Ερμούπολης? στο βάθος διακρίνεται το πρώτο επίπεδο πιεστήριο εφημερίδων. Γενική άποψη της δεύτερη αίθουσας στο Βιομηχανικό Μουσείο Ερμούπολης. Πορτρέτο ανώνυμου Συριανού ναυτικού, έργο του Φραντζέσκο Πιζέ (Βιομηχανικό Μουσείο Ερμούπολης).